زمین لرزه یکی از وحشتناکترین پدیده های طبیعی است که هر از چند گاهی در گوشه و کنار دنیا رخ می دهد. معمولا ما زمین را به صورت تخته سنگی بزرگ تصور می کنیم که ثابت است و از استحکام زیادی برخوردار است، اما همین که زلزه ای رخ دهد این باور ما هم همچون محل زندگیمان متزلزل می شود. همزمان با پیشرفت علوم مختلف، علم مهندسی زلزله که شاخه ای از مهندسی عمران است، پیشرفتهای قابل توجهی را پشت سر گذاشته است. در این چند خط مختصر قصد داریم پس از بررسی تاریخچه زمین لرزه در ایران به نکاتی چند در مورد پیشگیری از خطرات ناشی از زلزله صحبت کنیم.
ایران کشوری لرزه خیز است که بر روی یکی از دو کمربند بزرگ لرزه ای جهان موسوم به «آلپا» قرار دارد و گهگاهی شاهد زلزله‌های بزرگی بر روی این منطقه هستیم. از سال 1340 زمین لرزه‌های ویران کننده‌ای در نقاط مختلف کشور رخ داده است که خسارات و تلفات سنگینی را به جا گذاشته است. از این قبیل می‌توان زلزله ی شهرستان بم و یا زمین لرزه ای را که در سال 1379 در دو استان زنجان و قزوین با قدرت 2/5 در مقیاس ریشتر رخ داد، نام برد. در این زلزله بیش از 500 نفر کشته شدند. زلزله ی بزرگ دیگری که در سال 1369 در استانهای گیلان و زنجان با قدرت 3/7 در مقیاس ریشتر رخ داد، بیش از 40هزار کشته بر جای گذاشت.
دانشمندان دلیل زلزله را در بستر اقیانوس ها که نشانه های حرکت شبه قاره هند به سمت قاره های آسیا و اروپا را آشکار می سازد، یافته اند. قاره هند از 30ملیون سال گذشته با سرعت cm/year10 به سمت قاره های اروپا و آسیا در حرکت بوده است و در زمان معاصر این گزارش با سرعتی معادل cm/year5 به حرکت خود ادامه می دهد.
عمده پیشرفتهایی که طی 50 سال گذشته حاصل شده است به آمادگی برای زلزله و مخصوصا حیطه مهندسی عمران مربوط می شود. با پیشرفتهایی که علم عمران در زمینه زلزله داشته است می توان گفت در قرن حاضر چیزی که عمده خرابی و خسارات جانی را در زلزله به بار می آورد پرتاب مصالح و فروریختن سقف و دیوارهاست. قابهای ساختمانی معمولا اگر بر اساس طرح یک مهندس محاسب متعهد اجرا شده باشد در اکثریت موارد خرابی به بار نمی آورد و عامل عمده عدم پیوستگی بین مصالح و قاب ساختمانی است. اجازه دهید از سقف شروع کنیم. تا چند سال پیش اکثریت اجرای سقف ها در ایران محدود به روش طاق ضربی بوده است. همچنان که خیلی از نقاط کشور هنوز هم این روش مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به شکل نمادین که در زیر می آید می توان طاق ضربی را مورد مطاله قرار داد.
انحنای ترتیب قرار گرفتن آجرها در لای تیرهای I شکل
باعث انتقال بار به این تیرها می شود و این تیرها بارها
را نهایتا به تیرهای اصلی و شاهتیرها منتقل می کنند.
مصالح به کار رفته برای پیوست آجرها معمولا مخلوط
گچ وخاک است. در هنگام زلزله که نوعی بار جانبی محسوب می شود با فاصله گرفتن تیرها از یکدیگر یا عدم پیوستگی بین ملات و آجرها سقف فرو می ریزد و صدمات جانی شدیدی را در پی دارد. توصیه ای که در این موارد می شود چنین است: 1- تا آنجا که امکان دارد از اجرای این نوع سقف ها اجتناب شود. 2- در صورت اجبار از اجرای سقف طاق ضربی میلگردهایی را به طور ضربدری به همه تیرها جوش دهیم مثلا:از موارد دیگر تخریب می توان به فروپاشی دیوارها در ساختمان نام برد. آجرها در اثر نوسانات سازه به داخل و بیرون پرتاب می شوند. در این موارد برای پیشگیری به موارد زیر می توان اشاره نمود:
1- استفاده از مصالح جدید. مثلا 3D panel یا پانل های ساندویچی که از لایه ای استایروفوم تشکیل شده که بین دو شبکه فلزی (اصطلاحاً مش) محصور شده است. استفاده از این مصالح نه تنها سرعت ساخت سازه را بالا می برد بلکه از تلفات زیاد ناشی از زلزله جلوگیری می کند.
2- برای دیوارهای داخلی و جداکننده‌های محیط می توان از انواع تیغه های گچی پیش ساخته استفاده کرد.
3- موارد التزام برای استفاده از آجر، میلگرد هایی را از ستون جوش داده در لابلای آجرها مدفون می کنیم. این عمل باعث پیوستگی بیشتر بین آجر و قاب می شود.
4- استفاده از روش صحیح بنایی: متأسفانه بعضی از بنا ها پیشرفت علم را قبول نداشته و نظرات مهندسین را اجرا نمی کنند. بعضی دیگر برای سرعت بیشتر از دقت در کار خود می کاهند و همه این عوامل باعث سوختن ملات، آجرچینی ناصحیح و … می شود. نظارت مهندسین براساس تجربه و علم در این موارد لازم می باشد.
5- مورد مهم دیگر به کار گیری اصولی شناژهای افقی و قائم بر طبق آیین نامه 2800 برای سازه های بنایی می باشد.
موردی را اینجا متذکر می شویم. در سالهای اخیر آنچنانکه از تبلیغات برمی آید با طیف وسیعی از مصالح روبرو هستیم که آگاهانه یا ناآگاهانه وارد کشور شده و مورد استفاده قرار می گیرد. مصالحی که شاید تا حالا در آزمایشگاه مورد آزمایش قرار نگرفته و جان هموطنان عزیزمان بوته آزمایش چنین مصالح می شود. هوشیاری خریداران از چنین مواردی پیشگیری می کند.
به امید روزی که زلزله فقط امری هیجان انگیز باشد.
معین رضا غفوری 13/11/1386
منابع:
1- شبکه فیزیک هوپا
2- پایگاه اطلاع رسانی زلزله
An interesting discussion is definitely worth comment. I do believe that you should publish more about this subject, it may not be a taboo matter but typically people dont discuss these subjects. To the next! Many thanks!!
High concentrations of essential oils, excessive use will cause the
pores and skin floor can not metabolism, the formation off burns, pores and skin black.
To provide them some relaxation time, the least wwe cann ddo them is to offer them with a correct therapeutic massage that may enhance the blood circulation by them and makme our muscles loosen up and
strain free. Keep baby warm and cover areas you will not be
massaging. There are really talks about rising to be an enormous success, residing
in a large family home, proudly owning large
areaas of land, going much increased in the company ladder, going for a
fatter bank account, or achieving large targets. They’re going to make use of the techniques they’ve learned to get
tto the muscles which can be deeper into the pores and skin and in areas where you maay not understand they make a distinction. If you happen to comply with the
regime you will not want to use soap more
often, unless yoou get actually soiled.
Here is my site: iseker.com